Konya Şeker, bir çiftçi kooperatifi iştirakinin, Türkiye’nin tarımsal sanayi devine dönüşmesinin öyküsüdür.
Konya Şeker Fabrikası 1954’te üretime başlamıştır, şirketin büyük hissedarı, 46 bin üreticinin ortak olduğu Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi’dir.
Pankobirlik ve bünyesindeki 16 pancar kooperatifinin hissedar olduğu Konya Şeker ortaklık yapısı itibariyle ülkemizdeki yaklaşık 900 bin pancar üreticisinin ortak girişimidir. Bir kooperatif girişimi olarak kurulan ve kanunun desteğini ifade etmek için kuruluş sermayesine, cüzzi miktarda (1/10) katkı yaptığı Konya Şeker 40 yıl boyunca kamu tarafından işletildi. Konya Şeker, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş’nin yönetimi döneminde, diğer fabrikalar gibi arzu edilen büyümeyi sağlayamadıysa da kapasitesini kademeli olarak artırdı. Kuruluş yıllarında günlük 1800 ton olan şeker pancarı işleme kapasitesi, 1966 yılında 2 bin 700 tona, 1978’de ise 6 bin tona çıkarılmış, 1987’de Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi ortaklığıyla kurulan Pancar Yem Sanayi ve Ticaret A.Ş’nin yem fabrikası faaliyete geçirilmiştir. 1993 yılında SEK’in özelleştirilmesi sürecinde Konya Süt Fabrikası, Konya Şeker ve Konya Pancar Ekicileri Kooperatifi’nin ortak girişimiyle şirket bünyesine dahil edildi.
Şeker Fabrikası, özelleştirmelerin yoğun olarak gündeme geldiği 1990’lı yılların başında, gerçek sahibi olan pancar ekicilerine geri verildi. Kademeli olarak gerçekleştirilen devir işleminin ardında 1994 yılında yönetim tamamen kooperatiflere devredildi.
2000’li yıllara kadar sadece tek kalem kristal şeker üreten Konya Şeker, 1999’da değişen yönetim felsefesiyle yeni bir strateji belirleyerek, yatırım planlaması oluşturdu ve faaliyet alanlarını genişletmeye başladı. “Üretici ortakların tek tarımsal üretim kalemi pancar olmamalı” gerçeğinden yola çıkan yeni strateji “üretilen veya üretilebilecek her ürünü işleyecek, bu süreçte yaşanan sorunlara çözüm bulacak, tarım sektörünün rekabetçi yapısını güçlendirecek bir sanayi yapılanması sağlamak” olarak belirlendi. Özkaynaklara dayalı büyüme, dünyadaki başarılı kuruluşların birikimlerinden yararlanma, verimlilik ve rekabet esaslı yapılanma pazarlamanın ulaştığı profesyonel birikimden yararlanma gibi unsurları içeren yeni yönetim felsefesinin sonuçları kısa sürede alındı. 1999’da çukur bakiyeli bir şirket olan Konya Şeker, ilk olarak 1954 yılında kurulan fabrikanın teknolojisini yenileyip üretimde otomasyona geçerek işletme verimliliğini arttıracak yatırımları gerçekleştirdi.
Bu yatırımla, fabrikanın günlük pancar işleme kapasitesi artarken, melasta kalan şeker oranı düşürüldü, yakıt ve işçilik giderleri azaltıldı. Diğer yandan, istihdamın kalitesi artırılarak mesleki formasyona önem verildi, kararlılıkla uygulanan bu istihdam politikası sonucu çalışan profilinde Meslek Yüksek Okulları ve Meslek Lisesi mezunu kalifiye işçilerin oranı yüzde 92’ye yükseltildi. Sadece bu yatırım ve önlemlerin sonuçları bile şirketin 2000-2016 yıllarında 359 milyon dolar tasarruf etmesi sağlandı.
Öz kaynaklarını etkin kullanarak yaptığı bu yatırımlarla bazıları dünya ölçeğinde olmak üzere toplam 45 üretim tesisi kuran Konya Şeker, faaliyet gösterdiği sektör aralığını en hızlı geliştiren şirket oldu. Bu çerçevede son 13 yılda, üretim kalemini kristal şekerden tatlı şerbetine, ilaç şekerinden şekerleme ve çikolataya, atıştırmalıklardan et ve süt ürünlerine, dondurulmuş ürünlerden ayçiçeği yağına, organik gübreden hayvancılığa, biyoetanolden elektrik üretimine kadar uzanan geniş bir yelpazeye taşıdı. Dondurulmuş ürünlerini Torku Pratiko markası ile pazara arz eden Konya Şeker, atıştırmalık ile et ve süt ürünlerini ise Torku çatı markası altında tüketici ile buluşturuyor.
Konya Şeker, yeni pozisyonuna uygun ve kontrol mekanizmalarını güçlendirecek yeni yönetim modeline 2008 yılında geçmiş ve grup şirketleriyle iştiraklerini Anadolu Birlik Holding (ABH) çatısı altında toplamıştır. Genel Kurul kararıyla geçilen Holding Yönetim yapısıyla kooperatif şirketler için en büyük tehdidi oluşturan yönetsel kırılganlık ve istikrarsızlık ihtimalleri profesyonel bir yönetim modelinin kurgulanıp hayata geçirilmesiyle ortadan kaldırılmıştır.
Yeni yönetim yapılanmasıyla pazarlardaki payını arttıran Konya Şeker, günümüzde 10.000’e yakın kişiye doğrudan istihdam sağlıyor. Yaklaşık 1 milyon dekarlık alanda 40 bin çiftçiye sözleşmeli tarım yaptırıyor. Türkiye’nin toplam pancar şekeri üretiminin yaklaşık yüzde 22’sini gerçekleştiren Konya Şeker, dondurulmuş patates pazarında da pazar lideridir. Yakıt etanolü üretim kapasitesiyle Türkiye’deki kurulu kapasitesinin yüzde 56’sına, Türkiye’de ilk ve tek sıvı şeker tesisine, dünyada bir benzeri sadece ABD’de bulunan Buharlı Küspe Kurutma Tesisine sahip olan, Konya Şeker, sanayi faaliyetlerini 8 kampüs ve 3 yerleşkede sürdürmektedir.
